Λιάκος Ιωάννης, Επίκ. Καθηγητής της ΑΕΑ Βελλάς Ιωαννίνων
Τα μουσικά χειρόγραφα της Μονής του Παντοκράτορος
1ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας. Παρασκευή 9 και Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2016, στο αμφιθέατρο Στέφανος Δραγούμης του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.
1st International Scientific Workshop of the Mount Athos Center. Friday 9 and Saturday 10 December 2016, at the Stefanos Dragoumis amphitheater (Thessaloniki, Museum of Byzantine Culture).
Περίληψη
Η καταλογογράφηση των χειρογράφων, όπως είναι γνωστό, παρέχει άμεσα οφέλη τόσο στην επιστημονική κοινότητα, όσο και στους φιλομαθείς γενικότερα. Στην επιστήμη της Βυζαντινής Μουσικολογίας η καταγραφή και παρουσίαση των μουσικών χειρογράφων που εναπόκεινται στις Βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους, όπου φυλάσσονται τα περισσότερα και αυθεντικότερα χειρόγραφα, μας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την πορεία της υπερχιλιετούς Ψαλτικής Τέχνης όπως αυτή αποτυπώνεται στους κώδικες από μουσικής, ιστορικής, σημειογραφικής, προσωπογραφικής, και κωδικογραφικής σκοπιάς. Στην εισήγηση θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της καταλογογράφησης των μουσικών χειρογράφων της Μονής του Παντοκράτορος. Η μέχρι τώρα γενική καταγραφή τους από τον κατάλογο του Λίνου Πολίτη, και του Σωφρονίου Ευστρατιάδου, αλλά και με προσθήκες χειρογράφων διαφόρων κελιών που ανήκουν στην Μονή, ανεβάζουν τον αριθμό τους περί τα 68. Μαζί με κάποια ακόμα ακαταλογογράφητα που φυλάσσονται στην Μονή ο αριθμόw τους ξεπερνάει τα 75. Τα χειρόγραφα χρονολογούνται από τον ιδ΄ αιώνα και φτάνουν μέχρι τις αρχές του κ΄ αιώνα. Περιέχουν πρωτότυπες και κάποιες μοναδικές κυρίως αγιορείτικες συνθέσεις, όπως του Αναστασίου Ραψανιώτου, του Θεοφάνη Παντοκρατορινού, του Ματθαίου Βατοπαιδινού, και πολλών ακόμα μελουργών. Μερικές θεωρητικές πραγματείες, διάφορες εξηγήσεις όσον αφορά στα σημειογραφικά συστήματα της Ψαλτικής Τέχνης, είναι κάποια από τα πολύ ενδιαφέροντα θέματα που συναντούμε μέσα σ΄αυτούς τους κώδικες. Επίσης, η περίπτωση του Παντοκρατορινού μοναχού Δαυίδ Ραιδεστινού με τον αυτόγραφο κώδικά του, την Παπαδική 214 (ιδ΄ αιώνα) και το περιεχόμενο του κώδικα, η καταγραφή δημοτικών τραγουδιών σε άλλους κώδικες, η αναφορά ιστορικών πληροφοριών για τους μελουργούς, τα διάφορα μοναδικά επιγράμματα και πρωτογράμματα που κοσμούν μουσικούς κώδικες και πολλές άλλες πληροφορίες μπορούν να συλλεχτούν και να δώσουν απαντήσεις στη επιστήμη της Βυζαντινής Μουσικολογίας και όχι μόνο. Ένας αριθμός εκ των κωδίκων είναι δημιουργήματα του σπουδαίου κωδικογραφικού εργαστηρίου που διέθετε η Μονή. Υπάρχουν επίσης κώδικες οι οποίοι είναι γραμμένοι στη Ρουμανική γλώσσα. Ίσως να μεταφέρθηκαν από κάποια μετόχια που είχε παλαιότερα η Μονή του Παντοκράτορος στην περιοχή της Μολδοβλαχίας. Η μελέτη των προαναφερθέντων στοιχείων και πολλών ακόμα άλλων πληροφοριών μας βοηθούν στην ορθή καταγραφή και ανάδειξη της Ψαλτικής Τέχνης έτσι όπως διασώθηκε, διατηρήθηκε και αναπτύχθηκε τόσους αιώνες, στο Άγιον Όρος και γενικότερα στην περιοχή των Βαλκανίων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου